คำสอนของคุณยายมหารัตนอุบาสิกาจันทร์ ขนนกยูง ที่ว่า “ผู้หญิงไม่มีอะไรสวยเลย” เป็นคำเตือนที่มีความลึกซึ้งสำหรับผู้ปฏิบัติธรรม เพื่อให้เรามองเห็นความจริงของร่างกายและไม่หลงยึดติดในรูปลักษณ์ภายนอก ซึ่งเป็นเพียงสิ่งที่ไม่จีรังและเต็มไปด้วยความไม่งาม หากพิจารณาจากความจริงตั้งแต่หัวจรดเท้า จะพบว่าไม่มีสิ่งใดในร่างกายที่ควรค่าต่อการยึดติด
พิจารณาความไม่งามของร่างกายตั้งแต่หัวจรดเท้า
- ศีรษะและเส้นผม
ผมที่ดูเงางามเมื่ออยู่บนศีรษะอาจดูน่ามอง แต่ทันทีที่ผมร่วงหลุดออกมา กลับกลายเป็นสิ่งที่ไม่มีใครอยากสัมผัส หากปล่อยไว้นานก็ส่งกลิ่นเหม็น อีกทั้งหนังศีรษะเองก็มีน้ำมันและขี้ไคลที่ต้องทำความสะอาด - ใบหน้า
แม้ใบหน้าจะถูกมองว่าเป็นจุดเด่นของความงาม แต่หากไม่มีการตกแต่งด้วยเครื่องสำอาง ก็จะเห็นริ้วรอย สิว ฝ้า หรือรูขุมขน เมื่อเวลาผ่านไป ผิวพรรณก็หย่อนคล้อยและแห้งกร้าน - ตา จมูก และปาก
- ดวงตา อาจดูสดใส แต่ภายในมีน้ำตาและน้ำเหลืองที่ไม่งดงาม หากเจ็บป่วยหรือระคายเคือง ตาก็มีน้ำขังหรือน้ำหนอง
- จมูก เป็นทางออกของน้ำมูกและสิ่งสกปรก หากไม่ได้รับการทำความสะอาด ย่อมเกิดกลิ่นและสิ่งหมักหมม
- ปาก แม้ริมฝีปากจะดูแดงสด แต่เมื่อเปิดออก เราจะเห็นเศษอาหาร คราบน้ำลาย และกลิ่นที่ไม่พึงประสงค์
- ลำตัว
ภายใต้ผิวพรรณที่ดูเรียบเนียนกลับเต็มไปด้วยสิ่งปฏิกูล เช่น เลือด น้ำเหลือง และไขมัน หากมีบาดแผลหรือโรคภัยไข้เจ็บ สิ่งเหล่านี้ย่อมแสดงออกมา - แขนและขา
แขนขาที่ดูสมส่วนเมื่อเคลื่อนไหว แต่หากพิจารณาให้ลึกจะเห็นเส้นเลือด กล้ามเนื้อ และไขข้อที่เป็นเพียงเนื้อเยื่อที่ทำหน้าที่เคลื่อนไหว - ภายในร่างกาย
หากเราเปิดร่างกายออกดู จะพบกับอวัยวะภายใน เช่น กระเพาะอาหาร ลำไส้ ตับ ไต ซึ่งเป็นแหล่งสะสมของอาหารย่อย คราบไขมัน และของเสียที่ร่างกายขับถ่าย - เท้า
เท้าที่พาเราเดินเหินและสัมผัสพื้น ย่อมเป็นที่สะสมของสิ่งสกปรก ไม่ว่าจะเป็นเหงื่อไคล หรือกลิ่นเหม็นที่เกิดจากการหมักหมม
ข้อคิดสำหรับผู้ปฏิบัติธรรม
การพิจารณาความไม่งามของร่างกายตั้งแต่หัวจรดเท้า ช่วยให้ผู้ปฏิบัติธรรมเห็นความเป็นจริงว่า ร่างกายที่เราหลงใหลนั้นไม่มีสิ่งใดสวยงามหรือน่ายึดติด เมื่อมองร่างกายด้วยปัญญา เราจะพบว่า
- ร่างกายเป็นของชั่วคราว
เกิดขึ้น ตั้งอยู่ และดับไปตามธรรมชาติ - ร่างกายเป็นที่ตั้งของทุกข์
ต้องเผชิญกับความเจ็บป่วย ความเสื่อมโทรม และการแตกสลาย - ร่างกายเป็นอนัตตา
ไม่มีตัวตนที่แท้จริง และไม่อาจควบคุมได้
การนำคำสอนไปปฏิบัติ
- พิจารณากายคตาสติ
เจริญสติด้วยการพิจารณาร่างกายว่าเป็นสิ่งไม่งาม เพื่อปล่อยวางความยึดติด - ฝึกปล่อยวาง
เมื่อเราหลุดพ้นจากการหลงในรูปลักษณ์ภายนอก ย่อมทำให้จิตใจสงบและมีสมาธิในการปฏิบัติธรรม - สร้างความงามภายใน
มุ่งพัฒนาจิตใจด้วยเมตตา กรุณา และปัญญา ซึ่งเป็นความงามที่แท้จริง
บทสรุป
คำสอนของคุณยายมหารัตนอุบาสิกาจันทร์ ขนนกยูง ที่ว่า “ผู้หญิงไม่มีอะไรสวยเลย” เป็นดั่งกระจกสะท้อนความจริงของร่างกายที่ไม่เที่ยง ไม่งาม และเป็นทุกข์ เพื่อให้ผู้ปฏิบัติธรรมไม่หลงยึดติดในมายาภาพของความงาม ปล่อยวางกิเลส และเดินหน้าสู่หนทางแห่งการหลุดพ้น.
The teaching of Grandma Maharatana Upasika Chan Khonnokyoong that “Women have no true beauty” is a profound reminder for practitioners of the Dharma. It encourages us to see the truth about the body and avoid clinging to external appearances, which are transient and filled with unappealing realities. When observed closely from head to toe, there is nothing in the body worth attaching to.
Contemplating the Lack of Beauty in the Body from Head to Toe
Head and Hair
Hair, while it may appear shiny and attractive when on the head, becomes something unpleasant the moment it falls off. Left unattended, it begins to emit an unpleasant odor. The scalp, too, contains oils and debris that require cleaning.
Face
The face is often seen as the epitome of beauty, but without the enhancement of cosmetics, it reveals wrinkles, pimples, blemishes, and pores. Over time, the skin sags and becomes dry and coarse.
Eyes, Nose, and Mouth
- Eyes: Though they may seem bright and lively, they contain tears and other fluids that are far from appealing. When irritated or ill, eyes can ooze mucus or pus.
- Nose: It is an exit point for mucus and dirt. If not cleaned, it can harbor odors and impurities.
- Mouth: The lips may appear rosy, but when opened, they reveal remnants of food, saliva, and unpleasant odors.
Torso
Beneath seemingly smooth skin lies unappealing substances such as blood, lymph, and fat. When injured or afflicted by disease, these contents manifest unpleasantly.
Arms and Legs
Though arms and legs may appear well-proportioned and functional, a deeper look reveals veins, muscles, and joints that are merely tissues supporting movement.
Internal Organs
When the body is opened, internal organs such as the stomach, intestines, liver, and kidneys are revealed as storage sites for partially digested food, fat deposits, and waste products.
Feet
Feet, which carry us wherever we go, accumulate dirt, sweat, and odors from prolonged use and lack of care.
Reflections for Practitioners
Contemplating the unattractiveness of the body from head to toe helps practitioners see the truth: the body, which we so often admire, holds nothing truly beautiful or worth clinging to. Through wisdom, we realize:
- The Body is Impermanent
- It arises, exists temporarily, and eventually decays as per the laws of nature.
- The Body is a Source of Suffering
- It is subject to illness, aging, and eventual breakdown.
- The Body is Non-Self
- It lacks an inherent self and cannot be controlled.
Applying the Teachings
- Practice Mindfulness of the Body
- Cultivate mindfulness by contemplating the body as unappealing to release attachment.
- Train in Letting Go
- Free yourself from fascination with physical appearances, leading to mental tranquility and focus in meditation.
- Develop Inner Beauty
- Focus on nurturing the mind with loving-kindness, compassion, and wisdom—the true essence of beauty.
Conclusion
The teaching of Grandma Maharatana Upasika Chan Khonnokyoong that “Women have no true beauty” serves as a mirror reflecting the transient, unattractive, and suffering nature of the body. It guides practitioners to let go of the illusion of physical beauty, abandon defilements, and progress toward liberation.
