มหาบุรุษลักษณะ 32 ประการ: ความหมาย รายละเอียด และที่มา
มหาบุรุษลักษณะ 32 ประการ (มหาปุริสลักขณะ) คือคุณลักษณะพิเศษทางกายภาพที่ปรากฏในบุคคลผู้เป็น “มหาบุรุษ” ซึ่งหมายถึงผู้ที่มีบุญญาธิการสูงสุด เช่น พระสัมมาสัมพุทธเจ้า หรือนักปกครองผู้ยิ่งใหญ่ตามคติในพระพุทธศาสนา ลักษณะเหล่านี้ถูกบันทึกไว้ในพระไตรปิฎกและคัมภีร์ต่าง ๆ โดยเชื่อว่าผู้ที่เกิดมาพร้อมมหาบุรุษลักษณะ จะต้องเคยบำเพ็ญบารมีอย่างยิ่งยวดในอดีตชาติ
ที่มาของมหาบุรุษลักษณะ 32 ประการ
มหาบุรุษลักษณะเป็นความเชื่อที่มีรากฐานในวัฒนธรรมอินเดียโบราณ ซึ่งเชื่อว่าคุณลักษณะภายนอกสามารถสะท้อนถึงคุณสมบัติภายใน ผู้ที่มีลักษณะเหล่านี้ครบถ้วนจะมีศักยภาพที่จะเป็นพระมหาจักรพรรดิผู้ปกครองโลก หรือเป็นพระสัมมาสัมพุทธเจ้าผู้ตรัสรู้และโปรดเวไนยสัตว์
ในพระพุทธศาสนา มีการกล่าวถึงการได้มาซึ่งมหาบุรุษลักษณะผ่านการบำเพ็ญบารมี 10 ประการ (ทศบารมี) อย่างสมบูรณ์ และการสั่งสมบุญบารมีต่อเนื่องยาวนาน
มหาบุรุษลักษณะ 32 ประการ
- ฝ่าเท้าราบเรียบ (ปาทตลัสสะทา)
- ใต้ฝ่าเท้ามีจักรลาย (ปาทตลสุวัตถิกตา)
- นิ้วมือและนิ้วเท้ายาวเรียว (อายตปัญหิ)
- ฝ่ามือฝ่าเท้าอ่อนนุ่ม (สุปฏิตตปาณิหตฺถปาทา)
- ฝ่ามือฝ่าเท้าเป็นรูปโค้ง (ชุมพฏฐปาทา)
- ส้นเท้าใหญ่ (อสิตตปทฺธตา)
- เส้นเอ็นตามข้อต่าง ๆ มีลักษณะเป็นรูปตาข่าย (มุทธวฺยญฺชนา)
- แขนและขาเหมือนรูปทรงปล้องไม้ไผ่ (รุกฺขลกฺขณา)
- ทรวดทรงได้สัดส่วน (อกตั้งตรง) (อุทฺธคตสรีรา)
- วงไหล่กลมสมบูรณ์ (สัมปริวกฺข)
- ขนตามร่างกายเส้นต่อเส้นเป็นระเบียบ (โลมานิ จ ภชฺชานิ)
- ขนตามร่างกายมีปลายม้วนขวา (โลมานิ นิวตฺตานิ)
- ผิวหนังละเอียดและมีสีทอง (สปริฬหีสตฺถ)
- มีเส้นขนละเส้นที่รูขุมขนแต่ละรู (เอกโลมตา)
- ร่างกายสว่างเหมือนทองคำ (รชตสรีรา)
- ทรงมีท่วงท่าสง่าและมีสะเอวคอด (สุวิมลนาคตา)
- อวัยวะลับหุ้มสนิท (ปุจฺฉิสฺสณิ)
- มีพละกำลังดุจช้างสาร (ธมฺมพล)
- ลำตัวส่วนบนเหมือนราชสีห์ (สิงฺฆาตนีรช)
- ไม่ต้องโน้มตัวเพื่อแตะเข่า (สุทฺธิสรีรา)
- รูปร่างสมดุล (อติกจฺฉนี)
- มีประสาทลิ้นอ่อนโยน (มหาโอโส)
- ฟันซี่เรียงชิดกันและตรง (เสนต์ฐจฺฉา)
- ฟันขาวเงางามและใหญ่ (สุขสตฺปณฺธ)
- ลิ้นยาวจนสามารถแตะหน้าผากได้ (ติฏฺฐมคตตา)
- เสียงไพเราะก้องไกล (มหาฆณฏฏา)
- ดวงตาสีดำงามดังตากวาง (ตํสรีร)
- ดวงตาใหญ่และกลมโต (มหาตํส)
- มีขนคิ้วสีดำสนิท (จวราล)
- มีวงพระเกตุมาลาบนศีรษะ (อุสฺสนีสสงฺฆฏฏา)
- จมูกตรง (สุมนตตา)
- จมูกงามรับกับใบหน้า (อนฺตรฏสตฺถ)
ความสำคัญของมหาบุรุษลักษณะ
ในเชิงพุทธศาสนา ลักษณะเหล่านี้ไม่ได้เป็นเพียงสัญลักษณ์ทางกายภาพ แต่ยังสื่อถึงความสมบูรณ์แบบของคุณธรรมภายใน ผู้ที่มีลักษณะเช่นนี้จะต้องบำเพ็ญบารมีอย่างเต็มเปี่ยม และเป็นแบบอย่างของผู้ที่แสดงถึงความดีเลิศทั้งกาย วาจา และใจ
อ้างอิง
- พระไตรปิฎกเล่มที่ 33 มหาปทานสูตร
- คัมภีร์วิสุทธิมรรค
- สมเด็จพระมหามุนีวงศ์ (2545). พุทธประวัติและคติธรรมในพระพุทธศาสนา. กรุงเทพมหานคร: มหามกุฏราชวิทยาลัย.
 คือคุณลักษณะพิเศษทางกายภาพที่ปรากฏในบุคคลผู้เป็น "มหาบุรุษ" ซึ่งหมายถึงผู้ที่มีบุญญาธิการสูงสุด....){kind=link}