“นิพพาน” เป็นจุดหมายสูงสุดของพระพุทธศาสนา หมายถึง ภาวะแห่งความดับกิเลสและพ้นทุกข์โดยสิ้นเชิง มงคลชีวิตข้อที่ 34 “ทำนิพพานให้แจ้ง” หมายถึง การเข้าถึงและเข้าใจภาวะของนิพพานอย่างชัดเจนผ่านการปฏิบัติตามหลักธรรม
นิพพานคืออะไร?
คำว่า “นิพพาน” (Nibbāna) มีรากศัพท์จากภาษาบาลี หมายถึง “การดับ” ซึ่งในทางธรรมหมายถึง
- การดับตัณหา (ความอยาก)
- การดับอวิชชา (ความไม่รู้)
- การดับทุกข์ทั้งปวง
พระพุทธเจ้าตรัสไว้ใน ขุททกนิกาย อุทาน ว่า
“นิพพานํ ปรมํ สุขํ”
“นิพพานเป็นสุขอย่างยิ่ง”
หนทางสู่การบรรลุนิพพาน
การทำนิพพานให้แจ้งต้องอาศัย การปฏิบัติตามมรรคมีองค์ 8 ซึ่งเป็นหนทางแห่งการดับทุกข์ ได้แก่
- สัมมาทิฏฐิ – เห็นชอบ เข้าใจอริยสัจ 4
- สัมมาสังกัปปะ – ดำริชอบ ละกิเลส
- สัมมาวาจา – เจรจาชอบ ไม่พูดเท็จ
- สัมมากัมมันตะ – ทำการชอบ ละเว้นอกุศลกรรม
- สัมมาอาชีวะ – เลี้ยงชีพชอบ ไม่ผิดศีล
- สัมมาวายามะ – เพียรชอบ เจริญกุศล
- สัมมาสติ – มีสติระลึกชอบ
- สัมมาสมาธิ – ตั้งจิตมั่นชอบ
นิพพานในพระไตรปิฎก
- พระพุทธเจ้า – ตรัสรู้และทรงแสดงธรรมเพื่อนำสัตว์โลกสู่พระนิพพาน
- พระอัญญาโกณฑัญญะ – เป็นพระอรหันต์องค์แรกที่บรรลุนิพพานหลังฟังปฐมเทศนา
- พระสารีบุตรและพระโมคคัลลานะ – บรรลุพระนิพพานด้วยปัญญาและสมาธิอันเลิศ
แนวทางปฏิบัติเพื่อทำนิพพานให้แจ้ง
- รักษาศีล – เป็นพื้นฐานของจิตที่บริสุทธิ์
- เจริญสมาธิภาวนา – พัฒนาสติและความสงบในจิต
- เจริญปัญญา – ใช้โยนิโสมนสิการพิจารณาสัจธรรม
- ปล่อยวางกิเลส – ลดความโลภ โกรธ หลง
- เห็นไตรลักษณ์ – เข้าใจว่า ทุกสิ่งไม่เที่ยง เป็นทุกข์ และไม่มีตัวตน
ประโยชน์ของการทำนิพพานให้แจ้ง
- พ้นจากวัฏสงสาร – ไม่ต้องเวียนว่ายตายเกิด
- ดับทุกข์โดยสิ้นเชิง – ไม่ถูกกิเลสครอบงำ
- เข้าถึงสันติสุขที่แท้จริง – ไม่มีความยึดมั่นถือมั่น
- เป็นอิสระจากกรรม – ไม่ถูกกรรมชักนำอีกต่อไป
อ้างอิง
- พระไตรปิฎก เล่ม 25 ขุททกนิกาย อุทาน
- วศิน อินทสระ. (2555). มงคลชีวิต 38 ประการ. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์ธรรมสภา
- พจนานุกรมพุทธศาสตร์ ฉบับประมวลธรรม (พระธรรมปิฎก)
สรุป:
นิพพาน คือสภาวะที่พ้นจากกิเลสและทุกข์โดยสิ้นเชิง การทำนิพพานให้แจ้งคือการศึกษาและปฏิบัติตามมรรคมีองค์ 8 เพื่อเข้าถึงความสงบสูงสุด ผู้ที่ตั้งใจปฏิบัติย่อมสามารถสัมผัสกับนิพพานได้ตั้งแต่ในชาตินี้
