มงคลที่ 4 อยู่ในถิ่นที่เหมาะสม

ต้นโพธิ์ต้นไทร หากปลูกไว้ในกระถาง ถึงจะไม่ตาย ก็ต้องกลายเป็นไม้แคระแกร็น แต่ถ้านำไปปลูกในที่ดินดี มีบริเวณกว้างขวาง น้ำท่าอุดมสมบูรณ์ ก็โตวันโตคืน กลายเป็นต้นไม้ใหญ่ แผ่กิ่งก้านสาขาเต็มที่  เช่นกัน คนเราหากตกอยู่ในสิ่งแวดล้อมที่เลว ถึงจะมีความรู้ความสามารถ ก็ยากที่จะเอาดีได้ แต่ถ้าอยู่ใน ถิ่นที่เหมาะสม ก็สามารถสร้างความเจริญก้าวหน้าได้โดยง่าย

ถิ่นที่เหมาะสมหมายถึงอย่างไร ?

ถิ่นที่เหมาะสม หมายถึง ถิ่นที่มีสิ่งแวดล้อมดี ไม่เป็นพิษเป็นภัยแก่สุขภาพกายและใจ สนับสนุนให้ผู้อยู่อาศัยสามารถประกอบกิจการงานในหน้าที่อันเป็นสัมมาอาชีพ ให้เจริญก้าวหน้าได้โดยง่าย และสร้างสมคุณงามความดีได้เต็มที่

ถิ่นที่เหมาะสม มีความหมายกว้างครอบคลุมถึง : บ้านที่เราอาศัย

• โรงเรียนที่เราเรียน
• สถานที่ที่เราทำงาน
• หมู่บ้านชุมชนที่เราอยู่
• ตำบล อำเภอ จังหวัด ประเทศ ทวีป

วิธีอยู่ในถิ่นที่เหมาะสม

1. เลือกที่อยู่ที่เหมาะสม: เราควรแสวงหาถิ่นที่เหมาะสมอยู่อาศัยให้ได้จึงจะเจริญ เช่น แสวงหาโรงเรียนดีๆ ที่ทำงานดีๆ ทำเลปลูกบ้านดีๆ จะบวชก็หาวัดดีๆ

2. พัฒนาที่อยู่ที่ทำงานให้เป็นถิ่นที่เหมาะสม: ไม่ว่าเราจะไปอยู่ที่ใดก็ตาม ต้องพยายามพัฒนาถิ่นที่เราอยู่ให้เป็นถิ่นที่เหมาะสมอย่างเต็มความสามารถ ไม่ว่าจะเป็นบ้าน สถานที่ทำงาน หรือชุมชน โดยยึดหลักการพัฒนาให้เป็นถิ่นที่เหมาะสม (ซึ่งจะกล่าวต่อไป)

ลักษณะของถิ่นที่เหมาะสม

ถิ่นที่เหมาะสมประกอบด้วยองค์ประกอบ 4 ประการ ดังนี้

1. อาวาสเป็นที่สบาย หมายถึง เป็นที่ที่มีสภาพทางภูมิศาสตร์ดี มีลักษณะดังนี้ * บ้าน: มีต้นไม้ร่มรื่น น้ำไฟสะดวก * โรงเรียน: มีสุขลักษณะดี อากาศถ่ายเทสะดวก ไม่มีเสียงอึกทึก มีบริเวณกว้างขวาง มีสนามกีฬา * ร้านค้า: ตั้งอยู่ในย่านชุมชน การคมนาคมสะดวก * จังหวัด/ภาค: สภาพภูมิศาสตร์ดี ไม่ลุ่มไม่ดอนเกินไป ไม่หนาวไม่ร้อนจนเกินไป

2. อาหารเป็นที่สบาย หมายถึง เป็นบริเวณที่สามารถจัดหาอาหารได้สะดวก เช่น * อยู่ใกล้ตลาด * เป็นบริเวณที่มีการเกษตรกรรม สามารถผลิตอาหารได้เองอย่างพอเพียง * เป็นที่ที่สามารถประกอบธุรกิจการงาน หารายได้เลี้ยงตนเองและครอบครัวได้ดี

3. บุคคลเป็นที่สบาย หมายถึง บริเวณที่อยู่นั้น * ไม่มีนักเลงอันธพาล โจรผู้ร้ายไม่ชุกชุม * คนส่วนใหญ่ในละแวกนั้นเป็นคนดี มีศีลธรรม มีวินัย ใฝ่หาความก้าวหน้า

4. ธรรมะเป็นที่สบาย หมายถึง ความดีงาม ความเหมาะสม 2 ลักษณะ คือ * ทางโลก: ในถิ่นนั้นมีโรงเรียน สถานศึกษาสำหรับให้ความรู้ได้อย่างดี มีหลักการปกครอง การบริหารราชการบ้านเมืองที่ดี * ทางธรรม: ในถิ่นนั้นมีพระภิกษุ หรือฆราวาสผู้รู้ธรรม เป็นบัณฑิต สามารถให้การอบรมสั่งสอนศีลธรรมได้อย่างดี หรือเป็นถิ่นที่พระพุทธศาสนาแผ่ไปถึง สามารถให้ทาน รักษาศีล ฟังเทศน์ ทำสมาธิภาวนาได้เป็นนิจ

ลำดับความสำคัญของปัจจัย 4 ประการ

องค์ประกอบของถิ่นที่เหมาะสมทั้ง 4 ประการ จัดเรียงลำดับความสำคัญได้ดังนี้

1. ธรรมะเป็นที่สบาย                                                                                                    2. บุคคลเป็นที่สบาย                                                                                                    3. อาหารเป็นที่สบาย                                                                                                    4. อาวาสเป็นที่สบาย

เหตุผล: ถึงแม้อาวาสจะไม่เป็นที่สบาย แต่ถ้ามีอาหารอุดมสมบูรณ์ก็ยังพออยู่ได้ หรือถ้าอาวาสและอาหารไม่เป็นที่สบาย แต่บุคคลเป็นที่สบาย ก็จะสามารถปรับปรุงอาหารและอาวาสให้เป็นที่สบายได้ แต่บุคคลจะเป็นที่สบายได้ ต้องมีธรรมะเป็นที่สบายอยู่ในจิตใจเสียก่อน

ตัวอย่างประเทศ

• ประเทศญี่ปุ่น: แม้พื้นที่จะน้อย มีภัยธรรมชาติบ่อยครั้ง อาหารการกินไม่เพียงพอ (อาวาสและอาหารไม่เป็นที่สบาย) แต่ประชากรมีประสิทธิภาพ ขยันขันแข็ง มีวินัย ใฝ่หาความก้าวหน้า มีหลักในการปกครองประเทศที่ดี (บุคคลและธรรมะทางโลกเป็นที่สบาย) จึงทำให้เจริญรุ่งเรืองได้

• ประเทศไทย: มีสภาพภูมิศาสตร์ที่ดี อาหารการกินอุดมสมบูรณ์ (อาวาสและอาหารเป็นที่สบาย) แต่คนยังขาดวินัย ขาดความมานะพากเพียร แม้จะมีพระธรรมคำสั่งสอน แต่ยังเห็นแก่ความสะดวกสบายส่วนตัว (บุคคลไม่เป็นที่สบาย) ทำให้ความเจริญยังล้าหลัง

ข้อคิด

หลายประเทศเจริญรุ่งเรืองทางวัตถุ แต่ธรรมะไม่เป็นที่สบาย โอกาสสร้างความก้าวหน้าทางใจมีน้อย ในขณะที่ประเทศไทย แม้ความเจริญทางวัตถุอาจจะยังล้าหลัง แต่ด้านธรรมะยังเจริญอยู่มาก

วิธีทำบ้านให้น่าอยู่

1. ดูแลบ้านให้สะอาด เป็นระเบียบ มีทางถ่ายเทอากาศได้สะดวก                                                  2. เลือกซื้อเลือกทำอาหารให้ถูกหลักอนามัย                                                                          3. จูงใจคนในบ้านให้มีความเคารพซึ่งกันและกัน ละเว้นอบายมุข มีความขยันหมั่นเพียร มีน้ำใจต่อกัน          4. ชักนำกันไปวัดทำบุญ รักษาศีล ฟังเทศน์ ฝึกสมาธิเป็นประจำ จัดบ้านให้มีอุปกรณ์เครื่องเสริมสร้างทางใจ เช่น มีหนังสือธรรมะ มีห้องพระ