มงคลที่ 2 คบบัณฑิต : เส้นทางสู่ความเจริญงอกงามในชีวิต

มงคลชีวิตทั้ง 38 ประการ เป็นหลักธรรมคำสอนที่พระพุทธเจ้าทรงชี้แนะในการดำเนินชีวิตให้ดีงาม หนึ่งในมงคลสำคัญ คือ มงคลที่ 2 “คบบัณฑิต” ซึ่งหมายถึงการเลือกคบมิตรที่ดีและมีคุณธรรม การคบคนที่มีคุณธรรมย่อมช่วยให้ชีวิตเจริญรุ่งเรือง ดังคำกล่าวที่ว่า:

“คบบัณฑิต บัณฑิตพาไปหาผล ผ้าที่ห่อหุ้มของหอม ย่อมพลอยหอมตลบอบอวลตามไปด้วยฉันใด ผู้ที่คบบัณฑิต ก็ย่อมพลอยได้รับความรู้ ความสามารถ และความดีตามบัณฑิตไปด้วยฉันนั้น”

บัณฑิต คือใคร?

บัณฑิตไม่ได้หมายถึงผู้ที่สำเร็จการศึกษาสูง แต่เป็นผู้มีใจผ่องใส มีปัญญา รู้จักแยกแยะสิ่งดี ชั่ว ถูก ผิด มีคุณธรรมเป็นเครื่องนำทางชีวิต โดยบัณฑิตอาจเป็นใครก็ได้ในสังคม ไม่จำกัดเพศ วัย หรืออาชีพ ขอเพียงเป็นผู้มีจิตใจดีงาม มีปัญญานำทางชีวิต

บัณฑิตที่แท้จริง VS บัณฑิตทางโลก

“บัณฑิตทางโลก” อาจหมายถึงผู้ที่สำเร็จการศึกษา มีปริญญา แต่หากขาดคุณธรรมก็อาจใช้ความรู้ไปในทางที่ผิด ต่างจากบัณฑิตที่แท้จริงซึ่งประกอบด้วยศีล สมาธิ และปัญญา มีความประพฤติดี ละเว้นความชั่ว และมุ่งมั่นในความถูกต้อง

การคบบัณฑิตจึงเป็นมงคลอันประเสริฐ นำพาชีวิตสู่ความเจริญรุ่งเรือง เปรียบได้กับผ้าที่ห่อหุ้มของหอม ย่อมซึมซับกลิ่นหอม ผู้ที่คบบัณฑิตย่อมได้รับอิทธิพลที่ดี เกิดความรู้ ความสามารถ และความดีงาม

ลักษณะและองค์คุณของบัณฑิต

บัณฑิต คือผู้มีจิตใจผ่องใส ใช้ปัญญานำทางชีวิต มีลักษณะเด่น 3 ประการ:

1. ชอบคิดดี เช่น คิดให้ทาน คิดให้อภัย
2. ชอบพูดดี เช่น พูดคำจริง พูดคำที่ให้ประโยชน์
3. ชอบทำดี เช่น ประกอบสัมมาชีพ รักษาศีล

องค์คุณของบัณฑิต ได้แก่

1. กตัญญู รู้อุปการคุณ
2. อัตตสุทธิ ทำตนให้บริสุทธิ์จากบาป
3. ปริสุทธิ แนะนำผู้อื่นละเว้นความชั่ว
4. สังคหะ สงเคราะห์ชุมชน

วิธีคบบัณฑิต

1. หมั่นไปมาหาสู่
2. มีความจริงใจ ให้ความเคารพ
3. ฟังคำแนะนำ จดจำและพิจารณา
4. ปฏิบัติตามคำสอนที่ดี

บทกวี: “ใบพ้อพันห่อหุ้ม กฤษณา หอมระรวยรสพา เพริศด้วย คนเสพเสน่หา นักปราชญ์ ความสุขซาบฤๅม้วย ดุจไม้กลิ่นหอม”

บัณฑิต 2 ประเภท

1. บัณฑิตภายนอก: บุคคลทั่วไปที่มีคุณธรรม
2. บัณฑิตภายใน: ตัวเราขณะที่คิดดี พูดดี ทำดี

ฝึกตนเองเป็นบัณฑิตภายในด้วยการคิดดี พูดดี ทำดี หมั่นให้ทาน รักษาศีล และเจริญภาวนา เพื่อความสุขที่แท้จริง

อานิสงส์การคบบัณฑิต

1. ทำให้จิตใจผ่องใส สามารถปฏิบัติตามความดีได้
2. เพิ่มพูนปัญญา ทำให้เป็นคนหนักแน่น มีเหตุผล
3. ช่วยให้มีสัมมาทิฏฐิ ความเห็นที่ถูกต้อง
4. ทำให้ไม่ต้องเศร้าโศกหรือเดือดร้อนจากการทำผิด
5. เป็นที่ยกย่องสรรเสริญในหมู่ชนทั่วไป
6. ทำให้มีความสุขและปลอดภัยจากอุปสรรคและภัยพาล
7. เสริมความเจริญก้าวหน้า ตั้งตัวได้รวดเร็ว
8. แม้ละโลกไปแล้ว ยังก้าวไปสู่สุคติและโลกสวรรค์
9. ทำให้บรรลุมรรคผลนิพพานได้ง่ายขึ้น

พระพุทธดำรัส

“แท้จริง บุคคลผู้สมาคมกับคนพาล ย่อมพบแต่ความเศร้าโศกและทุกข์ใจ เพราะการอยู่ร่วมกับคนพาลนำมาซึ่งความทุกข์อยู่เสมอ เปรียบเสมือนอยู่กับศัตรู ส่วนบัณฑิตที่เป็นบุคคลผู้ทรงปัญญานั้น การอยู่ร่วมกับเขาให้ความสุข เปรียบได้กับหมู่ญาติ ด้วยเหตุนั้น นรชนควรคบบัณฑิต ผู้มีปัญญา เป็นผู้รู้ เอาการเอางาน มีศีล มีวัตร ไกลจากกิเลส และเป็นสัตบุรุษ เสมือนพระจันทร์คบอากาศอันเป็นทางโคจรของดวงดาว”

ขุ. ธ. ๒๕/๒๕/๔๒-๔๓