การครองเรือน เปรียบเสมือนการเดินทางร่วมกันของคนสองคน ที่มีพื้นฐาน ความเชื่อ และเป้าหมายในชีวิตที่แตกต่างกัน ซึ่งต้องอาศัย ความเข้าใจ การปรับตัว และการประพฤติปฏิบัติต่อกัน ด้วยหลักธรรมะ จึงจะทำให้ชีวิตคู่ราบรื่น มั่นคง และมีความสุข
พระพุทธศาสนา ได้ให้หลักธรรมะสำหรับผู้ครองเรือน ที่เรียกว่า “ฆราวาสธรรม 4” ประกอบด้วย
1. สัจจะ (ความซื่อสัตย์)
- ซื่อสัตย์ต่อคู่ครอง: มีความจริงใจ ซื่อตรง ไม่นอกใจ ไม่ปิดบัง ไม่หลอกลวง
- ซื่อสัตย์ต่อตนเอง: ประพฤติตนอยู่ในศีลธรรม ไม่ทำผิด ทั้งต่อหน้าและลับหลัง
- ซื่อสัตย์ต่อหน้าที่: รับผิดชอบต่อหน้าที่การงาน และครอบครัว
2. ทมะ (การฝึกตน)
- ฝึกกาย: ดูแลรักษาร่างกายให้แข็งแรง
- ฝึกวาจา: พูดจาไพเราะ สุภาพ ไม่พูดคำหยาบ ไม่นินทาว่าร้าย
- ฝึกใจ: ฝึกจิตใจให้สงบ มีสติ รู้เท่าทันอารมณ์
3. ขันติ (ความอดทน)
- อดทนต่อความยากลำบาก: พร้อมที่จะเผชิญกับปัญหา และอุปสรรค ต่างๆ ที่เกิดขึ้นในชีวิต
- อดทนต่อความแตกต่าง: เข้าใจ และยอมรับในความแตกต่างของคู่ครอง
- อดทนต่อการกระทบกระทั่ง: ให้อภัย และไม่โกรธ เมื่อเกิดการกระทบกระทั่งกัน
4. จาคะ (การเสียสละ)
- เสียสละเวลา ให้กับครอบครัว: แบ่งเวลาให้กับคู่ครอง และบุตรธิดา
- เสียสละความสุขส่วนตน: เพื่อความสุขของครอบครัว
- เสียสละทรัพย์สิน: เพื่อช่วยเหลือคู่ครอง และบุตรธิดา
นอกจากฆราวาสธรรม 4 แล้วยังมีหลักธรรมะอื่นๆ ที่สำคัญ เช่น
- ความรัก ความเมตตา: เป็นพื้นฐานสำคัญของชีวิตคู่
- ความเข้าใจ: เข้าใจในความแตกต่าง และข้อจำกัดของคู่ครอง
- การให้อภัย: ให้อภัย เมื่อคู่ครองทำผิดพลาด
- การสื่อสาร: สื่อสารกันอย่างเปิดเผย ตรงไปตรงมา
- การปรับตัว: ปรับตัวเข้าหากัน
การประพฤติปฏิบัติตน ตามหลักธรรมะ จะทำให้ชีวิตคู่ มั่นคง ราบรื่น และมีความสุข สร้างครอบครัวที่อบอุ่น เป็นรากฐานที่สำคัญของสังคม