การเลี้ยงดูบุตรถือเป็นมงคลชีวิตประการที่ 12 ใน “มงคล 38 ประการ” ที่พระพุทธเจ้าทรงแสดงไว้ใน มงคลสูตร การเลี้ยงดูบุตรไม่ได้หมายถึงเพียงการให้ความรักหรือการดูแลในเชิงปัจจัยพื้นฐาน เช่น อาหาร เสื้อผ้า และที่อยู่อาศัย แต่ยังครอบคลุมถึงการอบรมบ่มเพาะคุณธรรม จริยธรรม และการชี้แนะแนวทางที่ดีในชีวิตให้แก่บุตรด้วย
หลักการเลี้ยงดูบุตรตามพระพุทธศาสนา
ในพระไตรปิฎกและคำสอนของพระพุทธศาสนา มีแนวทางที่พ่อแม่ควรยึดถือในการเลี้ยงดูบุตรเพื่อให้เขาเติบโตเป็นคนดีและมีความสุขในชีวิต ดังนี้:
1. ปลูกฝังศีลธรรม
พระพุทธศาสนาสอนให้พ่อแม่ปลูกฝังศีลธรรมตั้งแต่บุตรยังเยาว์วัย โดยเฉพาะการรักษาศีล 5 เช่น สอนให้บุตรไม่เบียดเบียนสัตว์ ไม่พูดเท็จ และไม่ลักทรัพย์ การอบรมบุตรให้รู้จักผิดชอบชั่วดีตั้งแต่เล็กเป็นรากฐานสำคัญที่ช่วยให้เขามีชีวิตที่มั่นคงในอนาคต
2. ส่งเสริมการศึกษา
ใน คหปติสูตร พระพุทธองค์ทรงแนะนำให้พ่อแม่สนับสนุนการศึกษาเล่าเรียนของบุตร เพื่อให้เขามีความรู้ ความสามารถ และเป็นที่พึ่งของตนเองได้ในอนาคต การศึกษานี้ไม่เพียงหมายถึงวิชาความรู้ในโรงเรียน แต่ยังครอบคลุมถึงการเรียนรู้ทักษะชีวิตและคุณธรรม
3. เป็นแบบอย่างที่ดี
พ่อแม่ต้องเป็นแบบอย่างที่ดีในทุกด้าน ไม่ว่าจะเป็นคำพูด การกระทำ และการดำเนินชีวิต พระพุทธองค์ทรงตรัสว่า “บุตรย่อมเลียนแบบพ่อแม่” หากพ่อแม่ประพฤติผิด ศีลธรรมของบุตรก็อาจถดถอยไปด้วย
4. สอนให้รู้จักความรับผิดชอบ
การเลี้ยงดูบุตรให้รู้จักหน้าที่ของตนเอง เช่น การช่วยเหลืองานบ้าน การดูแลตนเอง และการช่วยเหลือผู้อื่น จะช่วยให้บุตรเติบโตขึ้นเป็นผู้ใหญ่ที่มีความรับผิดชอบ
5. ชี้แนะทางชีวิตที่ถูกต้อง
ใน พรหมวิหาร 4 (เมตตา กรุณา มุทิตา อุเบกขา) พ่อแม่ควรใช้หลักเมตตาในการเลี้ยงดูบุตร กรุณาเมื่อบุตรทำผิด พร้อมให้คำแนะนำที่สร้างสรรค์ และอุเบกขาในการปล่อยให้เขาเรียนรู้จากความผิดพลาด
บทบาทของพ่อแม่ตามคำสอนใน ทิศ 6
พระพุทธศาสนากล่าวถึงหน้าที่ของพ่อแม่ที่มีต่อลูกในฐานะผู้ดูแลทิศเบื้องหน้า ได้แก่:
- ห้ามปรามจากความชั่ว
เช่น การห้ามบุตรไม่ให้ยุ่งเกี่ยวกับสิ่งเสพติด การพนัน หรือการกระทำผิดศีลธรรม - แนะนำให้ตั้งอยู่ในความดี
สอนให้บุตรมีความซื่อสัตย์ ขยันหมั่นเพียร และมีจิตใจเอื้อเฟื้อ - ให้การศึกษา
สนับสนุนทั้งการศึกษาในระบบและการเรียนรู้นอกระบบ - หาคู่ครองที่เหมาะสม (ในอนาคต)
แนะนำให้บุตรเลือกคู่ครองที่มีศีลธรรมและเหมาะสม - มอบทรัพย์สมบัติให้ในเวลาอันควร
ส่งเสริมให้บุตรรู้จักบริหารทรัพย์สินและมรดกอย่างมีคุณธรรม
ผลลัพธ์ของการเลี้ยงดูบุตรที่ดี
การเลี้ยงดูบุตรตามหลักพระพุทธศาสนาจะทำให้บุตรเจริญงอกงามทั้งด้านร่างกาย จิตใจ และสติปัญญา เขาจะเติบโตเป็นบุคคลที่มีคุณภาพ เป็นที่รักของคนรอบข้าง และสามารถสร้างความเจริญรุ่งเรืองแก่ครอบครัวและสังคม
คำสอนของพระพุทธเจ้าเกี่ยวกับการเลี้ยงดูบุตร คือการชี้ให้เห็นว่า หน้าที่ของพ่อแม่ไม่ได้สิ้นสุดเพียงเมื่อบุตรเติบใหญ่ แต่ยังต้องช่วยส่งเสริมให้เขาเดินในเส้นทางที่ถูกต้อง เพื่อให้เขามีชีวิตที่ผาสุกและเป็นประโยชน์ต่อโลกอย่างแท้จริง
“การเลี้ยงดูบุตรอย่างถูกต้อง คือมงคลที่นำไปสู่ความสุขของครอบครัวและสังคมโดยรวม”
